Αρχαία Δήλος
Η Δήλος, ως ιερός τόπος στον οποίο υπήρχαν λαμπρά οικοδομήματα και ιερά, δεν λησμονήθηκε ποτέ και υπάρχουν πολλές αναφορές στους περιηγητές για τα ερείπια που ήταν ορατά στο νησί.
Πολλά γλυπτά μεταφέρθηκαν σε μουσεία της Ελλάδας και του εξωτερικού, ενώ μάρμαρα των αρχαίων κτηρίων χρησιμοποιήθηκαν σαν οικοδομικό υλικό από τους κατοίκους των γύρω νησιών. Οι ανασκαφές στην Δήλο άρχισαν το 1873 από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Από το 1904 έως το 1914 αποκαλύφθηκαν υπό την διεύθυνση του M. Holleaux και χάρη στην γενναία επιχορήγηση του δούκα de Loubat τα σημαντικότερα τμήματα της αρχαίας Δήλου. Περίοδος έντονης ανασκαφικής δραστηριότητας υπήρξαν επίσης τα έτη 1958 έως 1975.
Η ανασκαφή συνεχίζεται ακόμα από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, αλλά το κέντρο του θρησκευτικού, πολιτικού και εμπορικού βίου καθώς και μεγάλο μέρος των ιδιωτικών κατοικιών έχουν ήδη αποκαλυφθεί.
Μικρής κλίμακας ανασκαφές διενήργησαν και Ελληνες αρχαιολόγοι, κυρίως στις αρχές του αιώνα.
Ιστορικό Αναστηλωτικών Έργων Μεγάλης κλίμακας αναστηλωτικές εργασίες έγιναν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, κυρίως στις συνοικίες ιδιωτικών κατοικιών, ενώ μικρότερης κλίμακας πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια από την ΚΑ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Αναστηλώθηκαν αρκετοί κίονες, ενώ στεγάστηκαν αρχαίες οικίες (Οικία Τριαίνης, Οικία Προσωπείων, Οικία Ερμού) κυρίως για να προστατευθούν τα ψηφιδωτά δάπεδα.
Από το 1990 η Δήλος έχει ενταχθεί στον κατάλογο των μνημείων που αποτελούν Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και προστατεύονται από την Unesco.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ ΔΗΛΟΥ
Στην ακρόπολη του Κύνθου υπήρξε οχυρωμένη πρωτοκυκλαδική εγκατάσταση, (3η χιλιετία π.Χ.).
Στον χώρο του ιερού αναπτύχθηκε οικισμός των μυκηναικών χρόνων, όπου βρέθηκαν σημαντικά ελεφάντινα πλακίδια, (14ος - 13ος αι. π.Χ.). Εδώ κατέφυγε η Λητώ κυνηγημένη από τη ζηλόφθονη Ήρα, για να φέρει
στο φως το γιο του Δία, τον πιο όμορφο από τους αθανάτους. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η ως τότε «άδηλος» Αστερία, όπως ονομαζόταν πριν το νησί, επέπλεε στη θάλασσα. Με τη γέννηση του θεού, η «άδηλος» έγινε Δήλος δηλ. φανερή και πλημμύρισε φως και άνθη και κατά το θρύλο δέθηκε στο βυθό με αδαμάντινες αλυσίδες. Η Δήλος (Μικρή Δήλος), ήταν κατά τη μυθική παράδοση ο τόπος γέννησης του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος, ένα από τα σπουδαιότερα ιερά στον ελληνικό κόσμο, και το μεγαλύτερο θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο των Ιώνων. Το ιερό του Απόλλωνος έχει πρόσβαση από το λιμάνι, (αρχαίες λιμενικές εγκαταστάσεις
και σειρά καταστημάτων), από τα Νότια με ιερά οδό ανάμεσα στη στοά του Φιλλιπου Ε' της Μακεδονίας
και τη νότια στοά, ενώ από τα Βόρεια οριοθετείται από τη μακρά στοά του Μακεδόνα βασιλιά Αντιγόνου Γονατά
με την κρήνη Μινώα πίσω της.
Το κέντρο της λατρείας εντοπίζεται στην περιοχή των τριών ναών του Απόλλωνος
προσανατολισμένων προς τα Δυτικά όπου ο μεγάλος ιδιότυπος βωμός στεγασμένος με αψίδα, ο Κεράτων,
που κατά την παράδοση κατασκεύάσε ο ίδιος ο Απόλλων από κέρατα αιγών.
Ξεχωριστά είναι τα ιερά της Αρτέμιδος στα Νότια και στα Βόρεια της Λήτους και των Δώδεκα Θεών.
Στο χώρο του ιερού του Απόλλωνος, αρχέγονα λατρευτικά λείψαννα, (η θήκη-τάφος των μυκηναικών χρόνων
και το "σήμα" των Υπερβορείων Παρθένων) και εκτός του ιερού, το Αρχηγέσιον.
Μέσα στο ιερό, το μνημείο των ταύρων, ελληνιστικό ανάθημα μορφής πλοίου για κάποια βασιλική ναυτική νίκη,
οι λεγόμενοι ¨θησαυροί", (ίσως οίκοι για λατρευτικά γεύματα), και το πρυτανείο.
Αγορές, των Ιταλών, των Κομπεταλιστών ή των Ερμαιστών, (δούλων και απελεύθερων), του Θεοφράστου
και των Δηλίων, (εμπορική και πολιτική αγόρα) και διάφορα δημόσια κτίρια γύρω από το ιερό του Απόλλωνος.
Πιο μακρύα, τα ιερά της Αφροδίτης και της Ήρας, (7ος - 6ος αι. π.Χ.), Ιερά γηγενών θεοτήτων
και λατρευτικό σπήλαιοστο βουνό Κύνθος.
Στα ΒΑ και στα Βόρεια, γυμνάσιο, παλαίστρες, στάδιο, ιππόδρομος.
Γύρω από το ιερό του Απολλώνος αναπτύσεται η ατείχιστη πόλη εξελίσσεται σε κοσμοπολίτικο κέντρο τους τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες. Στην εξελιγμένη αυτή μορφή της η πόλη περιβάλλει τοξοειδώς το ιερό,
σε νησίδες με κέντρα τοπογραφικούς ή πολοοδομικούς πόλους, (θέατρο, ποταμός Ινωπός) και με ακάλυπτους χώρους. Εϊναι η καλύτερη διατηρημένη αρχαία πόλη στην Ελλάδα. Τον 7ο αι. π.Χ. στο νησί είναι έκδηλη
η παρουσία των Ναξίων (οικός των Ναξίων, λιοντάρια ανάμεσα στην ιερή λίμνη - τόπος γέννησης του Απόλλωνος και της αδερφής του Αρτέμιδός - και το Λητώον, κολοσσικό άγαλμα του Απόλλωνος, από το οποίο σώζονται τμήματα και η βάση του). Από την εποχή του Πεισιστράτου (540-528 π.Χ.) γίνεται έκδηλη η αθηναική κυριαρχία στο νησί, (πωρίνος ιωνικός ναός του Απόλλωνος). Μετά τα Περσικά, από το 478 π.Χ. είναι έδρα της Α' Αθηναικής Συμμαχίας. ΜΕταξύ το 314 π.Χ. και 167 π.Χ. η Δήλος είναι ανεξάρτητη και συμμετέχει στο "Κοινό των Νησιωτών" υπο πτολεμαική ηγεσία. Συνεχίζεται η οικόδομηση του περιπτέρου μεγάλου δωρικού ναού του Απόλλωνος.
Το 167 π.Χ. με απόφαση της ρωμαικής συγκλήτου κηρύσεται ελεύθερο λιμάνι και περνά στην εξουσία των Αθηναίων. Το 88 π.Χ. λεηλατείται από το Μιθριδάτη και το 69 π.Χ. από τους πειρατές του Αθηανδώρου.
Το 2ο και το 1ο αι. π.Χ. σημειώνεται εγκατάσταση ξένων λατρείων δίπλα στις γηγενείς, (τρία ιερά Σαράπιδος
και αιγυπτιακών θεοτήτων, ιερό συριακών θεοτήτων, θρησκευτικός σύλλογος Ποσειδωνιατών Βηρυτού
και ισραηλιτική συναγωγή, η παλαιότερη της διασποράς). Πολυτελείς οικίες των χρόνων αυτών, με περιστύλιο, συχνά διώροφες, με τοιχογραφίες και περίφημα μωσαικά δάπεδα σώζονται στη συνοικία του θεάτρου,
(το θέατρο οικοδομείται περί το 250 π.Χ.). τον 4o αι. μ.Χ. η Δήλος προάγεται σε επισκοπή.
Τον 7ο αι. μ.Χ. το νησί εγκαταλείπεται.
Στα ΝΑ της αγόρας των Δηλίων ανασκάφηκε μονόκλιτη βασιλική των μέσων του 6ου αι. αφιερωμένη
στον Άγιο κήρυκο. Δεύτερη μόνοκλιτη βασιλική, (ίσως 7ος αι. μ.Χ.) κοντά στο Ασκληπιείο.

Στο τοπικό Μουσείο, πλήθος γλυπτών και μωσαικά δάπεδα που πιστοποιούν την καλιτεχνική άνθηση
στην ελληνιστική εποχή. Σημαντικότερα μνημεία ή αρχιτεκτονικά σύνολα:

Αγορά Ερμαϊστών ή Κομπεταλιαστών
Aνοικτή πλατεία πλάϊ στο Ιερό Λιμάνι, μία από τις σημαντικότερες αγορές της ελληνιστικής πόλης,
στρωμένη με μεγάλες πλάκες γρανίτη, πολλές από τις οποίες έχουν τρύπες για την στερέωση πασάλων
που στήριζαν στέγαστρα. Στην βόρεια πλευρά είναι η Στοά του Φιλίππου κι ένας μικρός ιωνικός ναός αφιερωμένος στον Ερμή, ενώ στα ανατολικά και στα νότια οριοθετείται από σειρές καταστημάτων και εργαστηρίων.
Στο κέντρο της πλατείας σώζονται τα θεμέλια ενός τετράγωνου και ενός κυκλικού μνημείου αφιερωμένων επίσης στον Ερμή, το θεό του εμπορίου, και γύρω από αυτά υπάρχουν βάσεις αναθημάτων τραπεζιτών, καπετάνιων
και εμπόρων. Τελευταίο τέταρτο του 2ου π.Χ. αιώνα.

Ναός των Δηλίων
Ο ναός των Δηλίων ή Μέγας Ναός είναι ο τελευταίος και μεγαλύτερος από τους τρεις ναούς του Απόλλωνος.
Είναι ένας περίπτερος δωρικός ναός με έξι κίονες σε κάθε στενή και 13 κίονες σε κάθε μακρά πλευρά.
Η κατασκευή του άρχισε το 478 π.Χ., διακόπηκε γύρω στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα, όταν το ταμείο της Αθηναϊκής Συμμαχίας μεταφέρθηκε στην Αθήνα, και συνεχίστηκε στην σύντομη περίοδο της Δηλιακής Ανεξαρτησίας
χωρίς ποτέ να ολοκληρωθεί.

Μινώα Κρήνη
Η Μινώα Κρήνη, που αναφέρεται στις επιγραφές και ταυτίστηκε από ένα ανάγλυφο αφιερωμένο στις Μινώες Νύμφες, είναι μια δημόσια δεξαμενή, σκαμμένη στο φυσικό βράχο, το δεύτερο μισό του 6ου π.Χ. αιώνα.
Ήταν στεγασμένη με ένα τετράγωνο κτήριο, ανοικτό στη νότια πλευρά, όπου υπήρχε δωρική στοά.
Στη νότια πλευρά υπάρχουν επίσης σκαλοπάτια, από τα οποία κατέβαιναν για να φτάσουν τη στάθμη του νερού.
Η κρήνη ήταν σε χρήση μέχρι τους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους, οπότε μετατράπηκε σε κατοικία.

Άνδηρο των Λεόντων
Τα μαρμάρινα λιοντάρια, αφιέρωμα των Ναξίων γύρω στο τέλος του 7ου αιώνα π.Χ.,
είναι τοποθετημένα σε μια σειρά, ατενίζοντας ανατολικά, προς την Ιερή Λίμνη. Υπολογίζεται ότι αρχικά ήταν 16, αλλά μόνον πέντε και τμήματα από τρία ακόμη σώζονται στο χώρο, ενώ το ακέφαλο σώμα ενός άλλου κοσμεί
τον Ναύσταθμο της Βενετίας. Τοποθετημένα στην δυτική πλευρά του δρόμου, που οδηγεί από το αρχαϊκό λιμάνι του Σκαρδανά στους ναούς, ήταν οι αιώνιοι φρουροί του Ιερού.

Ίδρυμα των Βυρητίων Ποσειδωνιαστών
Το ίδρυμα των Βηρυτίων ήταν η λέσχη μιας Ενώσεως εφοπλιστών, τραπεζιτών και πρακτόρων που είχαν συσπειρωθεί για να λατρεύουν τους δικούς τους θεούς και να προστατεύουν πιο αποτελεσματικά τα κοινά εμπορικά τους συμφέροντα. Αποτελείται από μια κεντρική αυλή με περιστύλιο γύρω από την οποία υπάρχουν διάφορα δωμάτια και ναΐσκοι αφιερωμένοι στον Ποσειδώνα, τον Ηρακλή, τη Ρώμη.
Τελευταίο τέταρτο του 2ου π.Χ. αιώνα.

Στοιβάδειον
Ορθογώνια εξέδρα, στα ΒΑ του Ιερού, μέσα στην οποία βρέθηκε άγαλμα του Διονύσου πλαισιωμένο
από τα αγάλματα δύο ηθοποιών - Παποσιληνών (στο Μουσείο). Δύο πεσσοί αριστερά και δεξιά της εξέδρας στηρίζουν υπερμεγέθεις φαλλούς. Ο πεσσός που βρίσκεται στα νότια, ανάθημα του κατοίκου της Δήλου Καρύστιου,
που νίκησε σαν χορηγός σε θεατρικό αγώνα γύρω στο 300 π.Χ., έχει ανάγλυφες σκηνές από τον κύκλο του Διονύσου.

Το Θέατρο
Το αρχικό ξύλινο θέατρο αντικαταστάθηκε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. με το σημερινό λίθινο.
Το επιθέατρο και το κατώτερο τμήμα του θεάτρου, που δεν είναι ομόκεντρα, χωρίζονται από διάζωμα.
Πίσω από την πρώτη σειρά καθισμάτων, που ήταν για τα τιμώμενα πρόσωπα, υπάρχουν 26 σειρές θρανίων
στο κάτω τμήμα και άλλες 17 σειρές στο επιθέατρο, που χωρίζονται από οκτώ κλίμακες σε επτά τμήματα (κερκίδες), που μπορούσαν να εξυπηρετήσουν περίπου 5.500 θεατές. Μπροστά από την κυκλική ορχήστρα σώζονται τα θεμέλια της σκηνής.

Ναός της Ίσιδος
Ο μικρός δωρικός ναός της Ίσιδος, βρίσκεται στο Ιερό των Ξένων Θεών, στούς πρόποδες του Κύνθου. Οικοδομήθηκε στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. και επισκευάσθηκε από τους Αθηναίους το 135 π.Χ.
Στο εσωτερικό του ναού σώζεται ακόμη το λατρευτικό άγαλμα της θεάς, που λατρευόταν με διάφορα ονόματα
και ήταν η προστάτις των ναυτικών και αυτή που έδινε καλή υγεία και τύχη.

Ναός της Ήρας
Ο δωρικός ναός της Ήρας οικοδομήθηκε γύρω στο 500 π.Χ., κάτω από τον σηκό, όμως, βρέθηκαν λείψανα
ενός αρχαιότερου ναού των αρχών του 7ου αιώνα π.Χ. Κάτω από τον σηκό βρέθηκαν επίσης πολλά αγγεία αρχαϊκών χρόνων (στο Μουσείο), αρκετά από τα οποία έχουν εγχάρακτες αναθηματικές επιγραφές. Στα νότια του ναού βρίσκεται ο βωμός της θεάς.

Η Οικία του Διονύσου
Η "Οικία του Διονύσου" είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα ιδιωτικής κατοικίας στην Δήλο γύρω στο τελευταίο τέταρτο του 2ου αιώνα π.Χ. Ονομάστηκε έτσι από το περίφημο ψηφιδωτό του αιθρίου που παριστάνει τον Διόνυσο πάνω σ' έναν πάνθηρα. Ένας στεγασμένος διάδρομος οδηγεί από την οδό στήν κεντρική αυλή, που περιβάλλεται από περιστύλιο, στο οποίο ανοίγουν τα δωμάτια του ισογείου. Στο κέντρο της αυλής υπάρχει υπόγεια δεξαμενή στεγασμένη με ένα σπουδαίο ψηφιδωτό δάπεδο, στην οποία συγκεντρωνόταν το νερό της βροχής.
Μία λίθινη σκάλα οδηγεί στα κομψά ιδιαίτερα δωμάτια του πρώτου ορόφου.

Με το καραβάκι από τη Μύκονο:
Υπάρχουν δρομολόγια για τη Δήλο κάθε εργάσιμη για τα Μουσεία του ΥΠ. ΠΟ. μέρα (εκτός δηλ. της Δευτέρας που δεν επιτρέπεται η αποβίβαση,
επειδή ο αρχαιολογικός χώρος είναι κλειστός), εφόσον βέβαια ο καιρός το επιτρέπει (πρέπει να εννοηθεί εδώ ότι την περίοδο του χειμώνα ή με τα ισχυρά μελτέμια το καλοκαίρι, τα πράγματα δυσκολεύουν πολύ, όχι μόνο για τους επισκέπτες, αλλά και για τους εργαζόμενους φύλακες και τους αρχαιολόγους που 'μένουν' από προμήθειες).
Δρομολόγια γίνονται από τη Mύκονο λοιπόν όλο το χρόνο που λειτουργεί ο Αρχαιολογικός χώρος στη Δήλο,
καθώς και από άλλα νησιά των Kυκλάδων, μόνο κατά την διάρκεια της υψηλής τουριστικής περιόδου.

Λιμεναρχείο Μυκόνου Διεύθυνση: Γιαλός Τηλεφωνικό κέντρο:
+30 22890 22218 Fax: +30 22890 27825

Αρχαιολογικός χώρος - Μουσείο Δήλου: Τηλ.: 22890 22259
Τιμή Εισιτηρίου: Ολόκληρο, €15 - Μειωμένο, €7.50
Αναχωρήσεις γίνονται καθημερινά εκτός Δευτέρας απο το μικρό λιμανάκι απέναντι απο το εκκλησάκι
του Αγίου Νικολάου, της παραλίας στην Χώρα της Μυκόνου.
ΩΡΕΣ ΜΕΤΑΒΑΣΗΣ : 9:00 - 10:00 - 11:00 . ΩΡΕΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΠΡΟΣ ΜΥΚΟΝΟ: 12:00 - 13:30 - 15 :00.